Plastik modellerin süsü sayılan çıkartmaların istediğimiz gibi olmaması moralimizi ne kadar bozar değil mi ? Onca uğraş didin, kılı kırk yar , tam bitecekken çıkartmalarda işler tersine dönsün... Bu yazıda sizlere bu terse dönüş işleminin olmaması için nelere dikkat etmeliyiz onu anlatacağım.

Herşeyden  önce bu malzemeden ve nasıl yapıldığından bahsedelim . İngilizce "bir imajın bir obje üzerine taşınabilmesi için üretilen malzeme ve işleme " verilen tanım olan "decalcomania" plastik modelcilikte kısaca "dekal" olarak bilinir. Bu terimin Türkçe'de "çıkartma" olarak karşılık bulmuştur ve bizim bahsedeceğimiz çıkartma türleri ise genelde su ile kullanıldığından "sulu çıkartma " veya "ıslak çıkartma" olarak tanımlanır. Çıkartma temel olarak üç kısımdan oluşur :

1. Kağıt : Taşıyıcı filmi üzerinde tutan ama ona yapışmayan ,bir yüzeyi parlak ,suyu kolay emen kısım .

2. Taşıyıcı film : Kağıt üzerine sürülen bir çeşit verniğin kuruyunca oluşturduğu çok ince film tabakası.

3. Boya / Mürekkep : Taşıyıcı film tabakası üzerine atılan ve imajı oluşturan kısım .

Çıkartmalar matbaa baskısı veya serigrafi yöntemiyle basılır. Bunlar seri üretim teknikleridir ve model kutularından çıkanlar çoğunlukla matbaa baskısıdır. Bunların haricinde kişisel ihtiyaçlar için özel veya  az miktarda yapılabilen renkli yazıcılarla üretilen çıkartmalar da vardır.

Şimdi bitmiş model üzerine çıkartma uygulamasından ve karşılaşabileceğiniz problemlerden bahsedelim .

Kullandığımız askeri model boyaları genelde mat olur. Model yüzeyinin parlaması için parlak vernik atıyoruz. Neden mi ? Buyurun aşağıdaki grafikte izah edeyim :

Boyamızın mat olduğunu düşünürsek (yeşil tabaka) üzeri tıpkı portakal kabuğu gibi pürüzlüdür . Bu yüzeye çıkartmayı direk olarak uygularsak yüzeyin tamamına yapışmadan arada boşluklar kalır. Dışarıdan gelen ışık dalgaları bu boşluk içinde farklı yönlerde kırılıp yansıdığından şeffaf taşıyıcı film tabakası tıpkı bir "soğan zarı" gibi model üzerinde belli olur. Halbuki bizim isteğimiz taşıyıcı filmi değil sadece mürekkep imaj kısmını görmektir.

Boya ile çıkartma arasında kalan bu boşluğu ise genelde renksiz olan parlak vernik ile (mavi tabaka) doldururuz . Verniği oluşturan malzeme içinde ışığın kırılmasına neden olacak bir yapı olmadığından (az miktarda kırılma olur ama onu gözümüz fark etmez) tıpkı fotograf çerçevesindeki cam gibi bir yüzey oluşturur. Bu yüzeyin üzerine altında boşluk kalmadan yapıştırılacak çıkartmada istenmeyen yansımalar olmayacaktır.

Bu uygulamayı sprey veya boya tabancası ile atarak sağlayabiliriz. Eğer parlak vernik uygulamasını fırça ile yapmak zorunda kalırsanız yassı, geniş, çok yumuşak kıllı ve kesinlikle kıl bırakmayan kaliteli bir fırça kullanmanız gerekir ( ki bu tür fırçalar sprey vernikten daha pahalıdır) .

Verniği tamamen kuruyup sertleşmiş (bazen birkaç gün ellenmeden bırakmak gerekir) modelin çıkartma işlemine geçebiliriz.

Önce gerekli malzemelerimiz :

• Bir adet parlak verniği atılmış model

• Çıkartma

• Ilık temiz su

• Temiz fırça

• Kulak temizleme çubuğu (ku.te.çu)

• Makas

• Çıkartma yumuşatmak için solusyon (Micro-sol, Micro-set, Decal-fix, Solva-set v.b)

• Kağıt peçete veya havlu

Modelin üzerinde toz,kir veya yağ gibi çıkartmaların formunu ve yapışmasını etkileyecek maddeler olmadığına emin olun, gerekiyorsa modeli ılık su ile yıkayıp kurumasını bekleyin

Ilık suda 15-20 saniye kadar beklettiğiniz çıkartmayı  kağıt peçete üzerine çıkartıp bekletmeye devam edin. Bu arada kağıt tamamen yumuşayıp taşıyıcı filmden ayrılmaya başlar. Çıkartmalarınızı suya atıp bırakmayın (özellikle birkaç tanesini bir arada) . Suyun içinde daha hızlı çözülen çıkartmalar kağıttan ayrılarak suyun içinde dolaşmaya ve kıvrılmaya başlar. Gerisini tahmin edersiniz...

Model üzerinde çıkartmanın geleceği yeri suyla ıslatın. Bunu yapmamızdaki sebep çıkartmayı model üzerine hemen yapışmadan istediğimiz pozisyona kolaylıkla hareket ettirebilmektir. Bazı çıkartmalar çok ince ve kuvvetli yapıştırıcıya sahip olurlar. Model yüzeyi kuru olduğunda ilk konulduğu yerde yapışır kalır, düzeltmeye kalkınca kırılır , buruşur.  Birkaç damla suyun bu aşamada faydası çoktur.

Yaklaşık birkaç dakikadır kağıt üzerinde bekleyen çıkartmayı yumuşak bir fırça ile yokluyoruz. Taşıyıcı film kağıttan ayrılmışsa kolayca hareket edecektir. Çıkartmayı tamamen kaldırmayın , sadece hareket edip etmediğini kontrol edin . Bu işlem için fırça haricinde bir şey kullanmayın (parmak dahil) .

Çıkartmayı kağıt ile beraber yapışacağı bölgeye getirip yine fırça ile modelin üzerine doğru itiyoruz.

Çıkartmayı doğru pozisyonuna getirdikten sonra ku.te.çu ve kağıt peçete  ile model üzerindeki fazla suyu emdiriyoruz. Çıkartma bu aşamalarda ıslak ve yumuşak olduğundan çok fazla oynamaya veya bastırmaya gelmez hemen yırtılıverir . Onun kırışık durduğuna da bakmayın kuruduğunda düzelir.

Çıkartma yumuşatmada kullanılan sıvılar bu iş için özel formüle edilmiş asit çözeltileridir . Düz yüzeylerde kullanılmasına pek gerek yoktur ancak girintili,çıkıntılı yerlerde veya yüzeyi kavramayan  inatçı çıkartmaların yumuşatılmasında kullanılır. Bu maddeler çıkartmaları daha yumuşak ve bozulabilir hale getirdiğinden sürüldükten sonra çıkartmaya çok fazla müdahale etmeden yüzeyin üzerine kendiliğinden oturup kuruması beklenmelidir.

Çıkartmaların yapıştırılması sırasında dikkat edilecek önemli bir nokta da model üzerine yapıştırmada belli bir sırayı takip etmenizdir. eni çıkartma yapıştırılmış yerleri ellemeyecek şekilde planlı çalışırsanız az önce kanat altına yapıştırdığınız çıkartmanın serçe parmağınıza yapışmasını önlemiş olursunuz...

Çıkartma işlemi tamamen bittikten sonra bunların kuruyup sertleşmesi için yeterli bir zaman bırakın. Suyu tamamen kurumuş bile olsa özellikle yumuşatıcı sürülmüş olanların tamamen sertleşip yüzeye oturması ve kendine gelmesi bir gün sürebilir, acele etmeyin.

Çıkartmalar kuruduktan sonra üzerine bir kat daha parlak vernik atarak koruyucu bir tabaka oluşturmak yararlı olur. Böylece eskitme aşamasında modelin ana boyasını ve çıkartmaları korursunuz. Ayrıca ileride tozlanan modelinizi sabunlu suyla yıkadığınızda çıkartmalarınızı lavabo kenarında görmenizi engeller.

İyi modeller

Özkan Türker © 2005