Tarihçe :

İlk uçakların "birkaç parça tahta ve biraz bezden ibaret" olduğu sanılan döneme yani Birinci Dünya Savaşı sıralarında imal edilen bu uçak aslında zamanının anlayışına göre oldukça modern sayılabilecek  bir yapıya sahipti. Spad VII ve Spad XII ile başlayan bu gelişim sürecinde Spad XIII 200 beygir gücünde bir Hispano Suiza motora ve iki adet her biri 400 atımlık mermi ile beslenen Vickers makineli tüfeğine kavuştu. Ancak bu fazla modern olmanın getirdiği sıkıntıların çözümleri , imalat hatlarının hızlanması ancak savaş sonuna denk geldi. Bu sebeple  gerektiğinden daha az verimli olabildi. Buna rağmen yaklaşık 8000 adet imal edildi ve savaş bittiğinde de 10000 adetlik sipariş iptal edilmişti. Müttefik pilotlarının bir çoğu bu uçaklarda "as" oldu. Sağlamlık ve gücüne rağmen özellikle düşük süratlerdeki kontrol kaybı ve zayıf süzülüş yeteneği kaza-kırımları da az değildi. Savaş sırasında ve sonrasında pek çok hava kuvvetinde görev almış bir uçaktır.

Spad XIII'lerin Türk Hava Kuvvetleri'ne katılımı ise Kurtuluş Savaşı'nın en hararetli günlerinde olur. Büyük taaruz öncesi elimizde uçacak durumda neredeyse hiç uçak yokken gizli yürütülen bir satın alma operasyonu ile İtalya'dan  savaş eskisi yirmi adet  Spad XIII silahsız olarak temin edilerek gemi ile zor bela Mersin limanına getirilmiştir. Teslim alınan  uçaklar Konya'daki merkezde hızlı bir şekilde  elden geçirilerek elde mevcut Alman Spandau makineli tüfekleri takılmıştır. Bu şekilde hazırlanabilen dört uçak  Batı Cephesi'nde görev yapmıştır. Bu uçaklardan birisi ile Yüzbaşı Fazıl  29 Ağustos 1922 günü bir Yunan Breguet XIV uçağı düşürmüştür.

İlerleyen yıllarda eğitim uçağı olarak kullanılan Spad XIII'ler 1930 yılında hizmetten çekilmiştir.

Montaj işlemleri gövde iç yan duvarlarının boyanması ile başladı. Açık gri boyanan  bez kaplama içine ahşap iskelet detayları fırça ile "tan" rengi boyandı. Boyalar kuruduktan sonra yağlı boya ile silinerek detaylar belirginleştirildi.

Her ne kadar kokpit bölümünün çok az bir kısmı  görülebilecek olsa da modelcilik saplantısı işte... Bütün  kokpit detaylarına mümkün olduğunca sadık kalmaya çalıştım. Hasır koltuk detayı çok az olduğundan dolgu macunu ve bir parça naylon tül parçası (hani şu nikah şekerlerini koydukları cinsten) ile bunu  detaylandırdım. Vernikli ahşap olacak kısımların ana rengi olarak  "tan" kullanmaya devam ediyoruz...

Boyanmış kokpit parçalarını  yerleştirdikten sonra yağlı boyalı yıkama-silme işlemleri ile ortalık şenlendi. Koltuğun tamamlayıcı detayı olan kemerlerin tokalarını bir Luftwaffe setinden , bez kısımlarını da Tamiya maske bantı ile yaptım (olmadı ama idare eder) .

Kokpitin alt bölümünü (bir de tezgah üstü var) yerine oturtup gövdeyi kapatmadan son kez detaylara bakıp bir hatıra fotoğrafı çekiyorum...

Gövde yanlarını birleştirip kokpit üst kısımlarını da yerlerine taktım. Macun işi neredeyse yok denecek kadar az oldu. Ehh bundan sonra sıra modeli renklendirmeye geldi...

Şu eski zaman tayyareleri iyi güzel de iş renklere gelince olay kilitleniyor. Tabiri caiz ise zurnanın "zırt" dediği nokta burası diyebilirim. Sağ olsun bay Hobbycraft kutu arkasına uçağın iki farklı boyama şemasını oldukça güzel vermiş yanına da renk kodlarını yazmış fakat bu kodlara göre boya bulabilmek pek de kolay değil.  Bu noktada biraz gayret sarf edince  internet deryasında gerekli bilgilere ulaşmak hiç de zor değil yeter ki azıcık isteyip araştıralım. İstenen bilgiler http://www.wwi-models.org isimli model deryasında bulundu. Shane Weier isimli bir muhterem şahsiyet üşenmemiş Humbrol  boya kodlarına göre karışım oranlarının olduğu bir makale yayınlamış. Bana da bu reçeteye göre Humbrol boyaları karıştırıp modeli boyamak kaldı.

Referans olarak aldığım fotoğrafa göre yapacağım model beş renkli kamuflaj uygulanmıştı. Renk kodlarına göre temiz cam şişelere hazırladığım Humbrol boyaları el motoru ile iyice karıştırdıktan sonra açık renkten başlayarak tabanca ile atmaya başladım.

Kamuflaj tam keskin olmayan kısa geçişli şekilde yapıldı. Bunun için kağıt şablonlar kesip düşük basınç ve düşük akışla birbirinin üzerine sıçratmadan (oversprey  olayı) boyama çalıştım.

Modelin boyası tamamlandıktan sonra diğer ufak boyama işlemlerine geçmeden  birkaç gün boyanın tamamen sertleşmesi için beklettim. Daha sonra bir kat parlak vernik ile bu boya katmanını izole ettim.

Milliyet işaretlerinin hepsi maskeleme yapılarak boyandı. Kuyruktaki ay-yıldız da aynı şekilde - ve daha önce yaptığım örneklerdeki gibi- beyaz zemin üzerine maska ve kırmızı boya atılarak tamamlandı. Kırmızı beyaz işin içine girince modelin havası değişti. Bütün boyama işlemi bitince tekrar parlak vernik atarak yağlı boya ile renkleri ve detayları belirginleştirecek bir yıkama-silme işlemi yaptım. İlk boyandığında renkler çok soğuktu ama şimdi kendine geldi...

Model giderek daha ince işçilik gerektiren parçalara ihtiyaç göstermeye başladı. En can alıcı parçalardan birisi de hikayemizi tamamlayan makineli tüfekler. Kurtuluş Savaşı öncesi Alman Paşa Bölüklerinden miras kalan harap vaziyetteki uçaklardan sökülen Spandau makineli tüfekleri bu uçaklara takılmıştı. Kit içinde çıkan orjinal silahları kullanmak doğru olmayacağından  Copper State firmasının üretimi  olan detay setini kullandım.

Detay seti güzel ve bol parçalı olmasına rağmen montaj kağıdı çok kötü "çızıktırılmış"  olduğundan bir şey anlamak mümkün olmadı. İmdada yine internet ortamından erişilebilen  Arizona Models 'in model camiasına ücretsiz katkısı detay çizimleri yetişti. Kanat dikmeleri de yerlerine alıştırıldıktan sonra yapıştırılıp boyaları tazelendi...

Gövdeye sabitlenen alt kanatları  müteakip dikmeleri yapıştırdım. Üst kanadın montajı  endişelendiğim kadar zor olmadı. Minik birkaç alıştırmadan sonra inat etmeden bütün dikmelere değecek şekilde yerine oturdu. Bu değme noktaları on dört adet olunca bu başarısından ötürü Hobbycraft'ı bir kez daha tebrik etmek lazım. Montaj esnasında çok narin yapılı dikmelerden birisi orta yerinden kırılınca hemen acil müdahale çantasından oluşturulan firkete-balsa çıta ve bant  kombinasyonu protez ile pozisyonu korunup yapıştırıcı kuruyana kadar üstünde bırakıldı. Ortada açılan çentik yapıştırıcının çıtalara sirayet ederek ömür boyu orada kalmasını veya modelin çöpe gitmesini önlemek amacıyla açılmıştır.

Ne kadar ağırdan alsam da işte o beklenen  "şitres" dolu işleme sıra geldi. Gergi ve kumanda tellerinin çekilmesi. Aslında daha montaj aşamasında kanatlara ince matkap salınıp  -iki ters bir düz- çekilecek misina ile işlem halledilebilirdi pekala. Fakat ölçek büyüyünce orada olması gereken bazı detayları atlamak pek bu işin şanına yakışmaz dedim. Spad uçağının gergi tellerinin ne şekilde çekileceği yapım kılavuzunda çizim olarak verilmiş. İnternetten temin edilen  (ne çok kullanıyoruz şu sanal alemi ..) referans fotoğraflara göre de diğer detayları halletmeye çalıştım. Gergi tellerinin büyük kısmını .015 kalınlıkta misina ile , aralarda kalan küçük gergileri ise Rosemont Hobby'den temin ettiğim .015mm kalınlıktaki pirinç teller ile yapmaya karar verdim. Tellerin tam boy kesilebilmesi için pergelin iki ucuna da iğne takarak mesafeyi ölçmek mümkün.

Tellerinin uçlarında gerginliği sağlayan çektirme aparatlarını temsilen Aber modelin kemer tokası setindeki "şey"leri kullandım. Çok fazla benzemese de daha uygun bir malzeme arayışları modeli "bitmeyenler" kısmına sürükleyebilirdi...

Bir hafta sonu tatilini tüketen gerdirme operasyonu sonucunda modeli tamamlayabildim. Pervane, tekerlekler, ön siperlik camı ve nişangah gibi detayların ilavesi ile model  galerideki yerini almayı hak etti.

İyi modeller

Özkan Türker © 2007

Referanslar :

1- http://storage.mfa.free.fr/SpadXIIIuk.html

2- Scale aircraft drawings vol 1

3- Spad Fighters in action / Squadron Signal # 93